18/12/2016
Η μηχανή υπηρετεί τον άνθρωπο ή το αντίστροφο;
Η Ευρωπαϊκή Ένωση των Star Wars και η σημαία της
Του Χρήστου Κατρούτσου
Μια φορά και έναν καιρό στον γαλαξία μας, μια υπερδύναμη, στα πλαίσια ενός διπολικού ψυχρού κλίματος, αποφάσισε να επιτεθεί σε ένα μικρό έθνος ως προς την ευρωστία, αλλά με αρκετά μεγάλο σθένος, το Βιετνάμ. Στην ουσία πρόκειται για τη μεγαλύτερη σε έκταση ένοπλη σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ και της τότε Σοβιετικής Ένωσης, η οποία δεν ενεπλάκη άμεσα. Η διαφθορά του καθεστώτος υπό τις ευλογίες των ΗΠΑ προξένησε τη λαϊκή δυσαρέσκεια στο βόρειο τμήμα της χώρας. Και από τις δυο μεριές το φρικαλέο του πολέμου ήταν ανείπωτο βυθίζοντας στο έλος, σε ένα ελώδες κατά κύριο λόγο γεωγραφικό τοπίο, τις ελπίδες για ειρηνική συνύπαρξη των λαών μετά τη φρικαλεότητα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Οι πολεμικές επιχειρήσεις στο Βιετνάμ, ο Μάης του '68, ταξικές και ευρύτερες κοινωνικές ανησυχίες, καθώς και το σκάνδαλο Watergate διαμορφώνουν ένα κλίμα αμφισβήτησης στις ΗΠΑ, η κοινωνία πέρα απ' το ψυχροπολεμικό κλίμα βρίσκεται εν βρασμώ. Ο μύθος του αμερικανικού ονείρου καταρρέει και αναζητείται ορίζοντας ελπίδας. Ο Αμερικανικός κινηματογράφος, με δημιουργούς όπως ο Φρ. Φ. Κόπολα, ο Ρ. Άλτμαν και ο Μ. Σκορτσέζε, μεταφέρει την κοινωνική ανησυχία, προτείνοντας παράλληλα νέες αισθητικές τάσεις. Ο Άλτμαν, για παράδειγμα, επιχειρεί να «κομματιάσει» το υποκείμενο, ο Κόπολα δίνει μια γερή γροθιά στο αμερικανικό όνειρο με τον "Νονό", αναφέροντας τους αναπόφευκτους ρόλους που χρειάζεται να επωμιστεί κάποιος για την ατομοκεντρική καταξίωση ακόμη και όταν αυτή επιτυγχάνεται από τον άτεγκτο πυρήνα μιας οικογένειας. Αντιμιλιταριστική αίσθηση, με τον περίφημο «Ταξιτζή», επιτυγχάνει ο Σκορτσέζε σ' ένα θαρραλέο ψυχογράφημα. Το «Νέο Χόλυγουντ», όπως ονομάστηκε το ρεύμα που συγκροτήθηκε από τους τρεις προαναφερόμενους δημιουργούς, επιτυγχάνει ταινίες με εμπορική απήχηση αλλά και με αισθητικές αξιώσεις.
Στον αντίποδα των παραπάνω δημιουργών, τουλάχιστον ως προς την αισθητική τάση, παρουσιάζονται τρεις γνωστοί «παραμυθάδες»: ο Τζ. Λούκας, ο Ρ. Ζεμέκις και ο Στ. Σπίλμπεργκ. Ο Λούκας πρωτοπαρουσιάζεται με το "ΤΗΧ1138" το '71, αναφερόμενος σε ένα δυστοπικό μέλλον, όπου η επιθυμία ελέγχεται από ανθρωποειδή προοικονομώντας έναν κύριο θεματικό άξονα του "Star Wars". Φυσικά, κριτική ματιά απέναντι στις Η.Π.Α. προσφέρουν ακόμη και τα «Σαγόνια του καρχαρία», με τον υπαινιγμό, μεταξύ άλλων, της επισφαλούς απόλαυσης του Αμερικανικού Ονείρου λόγω και της γεωγραφικής θέσης της χώρας στην οποία επεμβαίνει ένα αρχέγονο πλάσμα, αλλά και διάφορες ταινίες όπως ο «Νευρικός Εραστής» που αναφέρεται στις ποικίλες νευρώσεις, το «Σέρπικο» με την έκταση της διαφθοράς σε μια «αυτοκρατορία».
Ακριβώς η διαφθορά, η έλλειψη διάκρισης από την όσμωση ετερόκλιτων απόψεων στο πολίτευμα της Δημοκρατίας, είναι ένας από τους κύριους θεματικούς άξονες του "Star Wars". Όπως αναφέραμε, ο αμερικανός πολίτης στη δεκαετία του '70, μετά και το σκάνδαλο του Watergate, ζητά μια νέα ελπίδα. Η νέα ελπίδα όμως δεν μπορεί να έχει μόνο αποφατικό πρόσημο, μόνο καταγγελτικό χαρακτήρα. Ο Λούκας ξέρει από που ν' αντλήσει δύναμη για ένα πρωτοποριακό (και) τεχνολογικά εγχείρημα, όμως –τι οξύμωρο!– δεν αντλεί δύναμη από την τεχνολογική υπεροχή των Η.Π.Α. και το κραταιό θετικιστικό πλαίσιο αλλά από την οικουμενική αναφορά του μύθου. Η Δύναμη έρχεται έξωθεν βάσει των επιθυμιών του καθένα (παραφράζοντας τον Γιόντα, έναν από τους κεντρικούς χαρακτήρες των δυο πρώτων τριλογιών), διαπερνά τον καθέναν. Και ποιος άλλος θα μπορούσε να επωμιστεί το βάρος αυτής της Δύναμης έχοντας στο ευαίσθητο ιδεολογικά πλανητικό πεδίο καθολική αποδοχή πέρα από έναν ταπεινό εργάτη-αγρότη;
Ο Λουκ Σκαϊγουόκερ (έστω κι αν δεν ήταν αυτό το πρώτο επιλεχθέν όνομα, αλλά το «επιθετικό» Σταρκίλερ), έχοντας δίπλα του τον μέντορα Όμπι-Ουάν, αρνείται την ευθύνη να συμμετάσχει στην αποτίναξη μιας γιγαντιαίας αυτοκρατορίας. Είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που διαχρονικά συναντάται σε πολλούς στην καθημερινότητα: ναι μεν στο βαθμό που αντιλαμβανόμαστε τις συνθήκες αναγνωρίζουμε την πηγή του κακού, όμως δεν θεωρούμε εαυτούς ικανούς για την αυθυπέρβαση. Αφού ο Λουκ μείνει ορφανός, ο Όμπι-Ουάν, αναγνωρίζοντας τη Δύναμη που φέρει ο προστατευόμενός του, ενεργεί ως θετός πατέρας όπως στη σκηνή του μπαρ όπου τρόπον τινά ο Λουκ ενηλικιώνεται αφήνοντας το στενό ορίζοντα του γνώριμου του τόπου. Δεν είναι με τίποτα εξοπλισμένος παρά με ένα φωτόσπαθο, στο οποίο επισημαίνουμε την πρώτη μυθολογική παραπομπή, αν σκεφτούμε ότι ερχόμενος αργότερα σε σύγκρουση με τον φυσικό του πατέρα ανακαλείται η αστραπή που εκτόξευε ο Δίας απέναντι στους Τιτάνες με τον Κρόνο, πατέρα και του ηγέτη του δωδεκαθέου. Φυσικά, ειδικά σε ένα μύθο, στην τέχνη, ευρύτερα στην ίδια τη ζωή, τίποτα δεν ερμηνεύεται μονοσήμαντα – αυτό είναι τρόπος σκέψης ολοκληρωτικών καθεστώτων και των θιασωτών τους. Το φωτόσπαθο λοιπόν, σε μια ταινία που «γεννήθηκε» στον αγγλοσαξονικό κόσμο, παραπέμπει και στο Εξκάλιμπουρ. Η ουσία όμως είναι ότι από τους δυο Ήλιους που αγνάντευε ο Λουκ στο πατρογονικό του τοπίο, ο ένας δύει, ο δε άλλος ανατέλλει. Η πίστη σε κάτι ανώτερο, πέρα από τα τετριμμένα και σε έναν κόσμο με καθημαγμένο το μεταφυσικό αντίκρισμα, χαίρει απροσδόκητης αποδοχής.
Και σε ένα κοσμοσύστημα δίχως μεταφυσικό ορίζοντα, όπου αχρηστεύεται κάθε φιλοσοφική ενατένιση, έχει παύσει η δίψα για ερωτήματα και αφθονούν τσιτάτα με απαντήσεις που ικανοποιούν κάθε λογής αυτοβεβαίωση, ελλοχεύει ο πειρασμός ο άνθρωπος να υπερεκτιμήσει τις δυνάμεις του, να υπηρετήσει απρόσωπους θεσμούς, όπως άλλωστε επιτάσσει ένα κοσμοείδωλο που δεν δέχεται την ετερότητα στην ουσία της αλλά μόνον προσχηματικά. Άλλωστε, όπως βλέπουμε και στο «Η Δύναμη ξυπνάει», ο Φιν, όπως και κάθε στρατιώτης της Αυτοκρατορίας, αναγνωρίζει εαυτόν όχι με κάποιο «φυσικό» όνομα αλλά με κωδικό. Ακόμη και τα παράσημα-διακρίσεις των υψηλόβαθμων στελεχών είναι απλά τετραγωνίδια σαν κουμπιά δίχως κάποιο έμβλημα (σημειολογικά εξυπηρετείται και η αισθητική και το απρόσωπο της Αυτοκρατορίας). Ας αφήσουμε την ιστορία του "Star Wars" να ξεδιπλωθεί με τις αντίστοιχες μυθολογικές αναφορές, έχοντας πάντα κατά νου ότι, όπως ορίζει και ο τίτλος, κυρίως θα μελετηθεί ο ρόλος του ανθρώπου σε ένα τεχνοκρατικό-τεχνολογικό πεδίο και η δυνατότητα υπέρβασής του σε ένα περιβάλλον με υπερεξουσίες. Περιβάλλον αυχμηρό, άγονο όπως αυτό στο οποίο πρωτοβρίσκεται ο Σκαϊγουόκερ.
Τι κάνει ένα περιβάλλον στέρφο πέρα από την έλλειψη του μύθου, όχι μόνο ως λεκτικό σχήμα, αλλά όπως διαπιστώνουμε σήμερα, στις μέρες της προβολής του "Rogue-One" (δίχως να αναφερθούμε σε αυτό), με το οικολογικό ζήτημα σε έξαρση; Οι εμπορικές συμφωνίες, η θυσία στο Μολώχ. Μήπως όλες οι χώρες δεν πιέστηκαν τόσο από τις απρόσωπες αγορές, δεν κλυδωνίζεται η δημοκρατία με τον κίνδυνο εκφάνσεις δεσποτισμού να επανεμφανιστούν; Η βασίλισσα Αμιντάλα στο 1ο επεισόδιο της σειράς των ταινιών ταξιδεύει για να διευθετήσει μία διαπλανητική εμπορική συμφωνία. Η πλειοψηφία του πολιτικού κόσμου έχει διαφθαρεί επιβάλλοντας αβάσταχτους φόρους και οικονομικούς αποκλεισμούς. Πίσω απ' όλα, κρύβεται ένας φιλόδοξος καγκελάριος – ναι, καγκελάριος! Το τονίζω, γιατί το σενάριο του «τυπικά» 1ου επεισοδίου αρχίζει να γράφεται το 1993, έτος ίδρυσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου αργότερα κυρίαρχο ρόλο θα είχε η Γερμανία υποχρεώνοντας πολιτικούς άλλων χωρών σε υποχωρήσεις, εντάσσοντας στο σώμα της Ε.Ε. κράτη-δορυφόρους της. Και το αναφέρω, μιας και η ναζιστική κτηνωδία, όπως θα δούμε παρακάτω, είναι πρόδηλη στα επεισόδια του "Star Wars" ήδη από την πρώτη τριλογία. Για την έκπτωση του πολιτικού κόσμου σε ένα δημοκρατικό σύστημα, συνυπεύθυνοι, όχι όμως σε ίσο βαθμό μ' ένα δημόσιο πρόσωπο, είναι οι πολίτες. Ο Λούκας δεν παρουσιάζει ταξικές διαβαθμίσεις στην απόδοση ευθυνών. Φτωχικά πλάσματα συμπλέουν με το κακό, αποτελούν αντανάκλαση ενός φαινομένου που συμβαίνει και στις μέρες μας, καθώς δυναστικά μορφώματα στηρίζονται σε εργατικές μάζες. Και, πώς ακόμη και άνθρωποι δίχως οικονομική ευρωστία να μην σκέφτονται μαζικά, όταν ακολουθούν τα γνωστά δίπολα όπως και οι «ταξικοί» εχθροί τους, μεταθέτοντας αποκλειστικά την ευθύνη π.χ. στην υποβαθμισμένη παιδεία που γεννά μονολιθικούς κριτικά ανθρώπους, αυτοαναγορευόμενοι ως αγνοί ένεκεν της έλλειψης εγκύκλιου παιδείας; Φυσικά, μανιχαϊστικό σχήμα εντοπίζεται και στις ταινίες "Star Wars", με το δίπολο Καλό-Κακό, μόνο που το συγκεκριμένο δίπολο δεν κατηγορείται σε κάποιον πριν επιλέξει σε ποιον πόλο θα ενσωματωθεί έχοντας σε πολλές περιπτώσεις ανάλογη προδιάθεση. Δυστυχώς, για «μορφωμένους» ή μη, η διάκριση είναι το κυρίαρχο στοίχημα, γνώρισμα που διαπνέει όλη τη σειρά ταινιών, ανεξαρτήτως ταξικής θέσης. Άλλωστε, στους Τζεντάι, ένα τάγμα μοναστικού τύπου (από το ιαπωνικό Jidaigeki – σειρά ιαπωνικών δραμάτων, αλλά και από τον πολεμιστή Jed όπως αναφέρεται σε βιβλίο του Μπάρροους, απ' όπου ο Λούκας άντλησε αρκετά μυθολογικά στοιχεία), τους ιππότες του Καλού, συνυπάρχουν, μαζί με φτωχούς, και αριστοκράτες που δεν ανέχονται την αδικία. Ιστορικά, σε επαναστατικά κινήματα, το παραπάνω έχει επιβεβαιωθεί. Πρωτίστως θέμα χαρακτήρα, προσωπικότητας, λοιπόν, η στάση που θα τηρήσει καθένας.
Ο Άνακιν παρουσιάζεται σαν σκλάβος, όμως ο μέντοράς του Κουάϊν-Γκον βλέπει τη Δύναμη μέσα του. Ενδιαφέρον είναι το ότι ο Άνακιν, μετέπειτα Νταρθ Βέιντερ, σε μικρή ηλικία έχει ήδη κατασκευάσει ένα ρομπότ, το ανθρωπόμορφο C-3PO, προοικονομώντας σεναριακά την κατοπινή μηχανική του υπόσταση. Το C-3PO φέρει σε κωμική εκδοχή χαρακτηριστικά του Άνακιν: είναι αδόλεσχο, μη ελέγχοντας το θυμικό στοιχείο, αλλά και έντονα σκεπτικιστικό. Σεναριακά, πέρα απ΄την προοικονομία, μαζί με τον R2-D2 ανακαλούν το ρόλο του χορού στις αρχαίες τραγωδίες αλλά και ένα κωμικό δίδυμο, όπως ήδη άλλωστε είχαν παρουσιαστεί αρκετά στη μεγάλη οθόνη. Σε μια, όπως προαναφέραμε, κατάσταση έκπτωσης των ανθρώπινων αξιών, της αξίας του Καλού, όπως και στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, υπάρχει δαψίλεια άρτου και θεαμάτων. Για να κερδηθεί η ελευθερία του Άνακιν απαιτείται η συμμετοχή σε μια παρόμοια μάχη. Τελικά, προϊόντος του χρόνου ο χαρακτήρας εξελίσσεται σε έναν ικανότατο μαχητή. Ίσως ο Άνακιν είναι πιο σημαντικός ήρωας από τον Λουκ στην πλοκή των επεισοδίων – η αναφορά εξάλλου της δεύτερης τριλογίας σε αυτόν το αποδεικνύει. Κι αυτό γιατί, όπως φαίνεται μέσα από μυθολογικές και ιστορικές αναφορές, ο Λούκας επιθυμεί να υπενθυμίσει σε έναν πολίτη ενός δημοκρατικού πολιτεύματος πόσο μπορεί να προσχωρήσει σε ολοκληρωτικές αντιλήψεις χάνοντας τον αυτοέλεγχό του και λόγω προσωπικών βιωμάτων. Όσο σκληρά κι αν είναι τα βιώματα, με διαρκή αυτοέλεγχο και κριτική ματιά μπορούμε να αποτρέψουμε πολλές από τις καταστρεπτικές τους συνέπειες. Το να χάνεις τη γυναίκα που αγαπάς (και μάλιστα εγκυμονούσα, άρα διπλός ο θάνατος, στου οποίου τη νεκρώσιμη πομπή ανακαλούνται με την Πάντμι πίνακες Προραφαηλιτών) όπως ο Άνακιν –προτιμώ να τον ονομάζω εφεξής Βέιντερ–, τη μητέρα σου μέσα σε μια εμπύρετη και νευρωτική προσπάθεια να αποδείξεις την αξία σου, βάζει μάσκα στην καθαρή ματιά, το πρόσωπο μεταμορφώνεται σε προσωπείο. Ο Νταρθ είναι ένας από μας που καθημερινά σχοινοβατούμε στο αίσθημα αυτοδικαίωσης με κάθε τρόπο. Μάλιστα, ο Βέιντερ αλλάζει τόσο πια στη συμπεριφορά, φέροντας και το γνωστό ψευτοδίλημμα που έγινε διάσημο από τον Τζ. Μπους «ή με μένα ή με τους άλλους», που πλέον η αγαπημένη του δεν τον αναγνωρίζει –όπως η Διδώ τον Αινεία στη μυθολογική καταβολή–, εφόσον για την αυτοδικαίωση χάνει την πίστη στη φωτεινή πλευρά της Δύναμης. Υπηρετεί ό,τι πιο απρόσωπο, πιο απάνθρωπο, έναν μηχανιστικό τρόπο ζωής. Ακολουθεί έναν επίδοξο γερουσιαστή-καγκελάριο, που μετέπειτα θα θρέψει τον εγωϊσμό του Βέιντερ εντοπίζοντας και εκμεταλλευόμενος τα ψυχολογικά του τραύματα αλλά και τη μηχανιστική αντίληψη μιας τυφλής υποταγής. Υποταγή στην τεχνολογική υπεροχή των μηχανών, ανακαλώντας ολοκληρωτικά καθεστώτα όπου εξαφανίζεται κάθε τι ανθρώπινο, όπου εξαφανίζεται η γυναικεία παρουσία. Στο Death Star, το αρχηγείο της αυτοκρατορίας, δεν υπάρχει γυναικεία παρουσία, αναζωογονητική δύναμη. Η γυναίκα φιμώνεται: θα γίνει αυτό που επιτάσσει ο δυνάστης άντρας! Φυσικά, δεν έχουμε να κάνουμε με φεμινιστική έξαρση αλλά με τη γυναίκα ως σύμβολο ανάπλασης, μεταμόρφωσης – όπως το παρατηρούμε και με τον Χαν Σόλο, τον μοναχικό καουμπόι (και στον ενδυματολογικό κώδικα) που ερωτεύεται με τη Λέια παύοντας τη μοναχική του (σόλο) περιπλάνηση.
Ο Νταρθ Βέιντερ και ο γιος του Λουκ Σκαϊγουόκερ ξεκίνησαν απ' το τίποτα για να πετύχουν την αυθυπέρβαση. Στην αφετηρία τους ήταν σαν πολλούς από εμάς. Αναγκάστηκαν αλλά και «ανάγκασαν» τη μοίρα τους σε ποικίλες δοκιμασίες, πάντα με το παραπάνω απ' το απτό. Ο Λουκ εμπιστεύεται τη φωτεινή πλευρά της Δύναμης και βουτά στο Death Star, σε μια παραλλαγή της καθόδου του Οδυσσέα στον Άδη, μόνο που δεν θα συναντήσει τη μητέρα του! Μετά το πλήγμα που επιτυγχάνει απέναντι στο σκοτεινό άντρο της αυτοκρατορίας, συναντούμε στο "Η Αυτοκρατορία Αντεπιτίθεται" μια από τις πιο συγκλονιστικές σκηνές του κινηματογράφου: ο Βέιντερ μονομαχώντας με τον Λουκ προσφέρει κάτι παραπάνω από γη και ύδωρ στον γιο του που φρίττει με την αποκάλυψη ότι εκείνος είναι ο πατέρας του. Εκείνος, που, συμπληρώνοντας το σχέδιο του σκοτεινού αυτοκράτορα Νταρθ Σίντιους, απαρνείται την ανθρώπινη υπόστασή του λειτουργώντας μηχανιστικά, γινόμενος άνθρωπος-μηχανή. Ο Λουκ όμως διψά για την αλήθεια, το δίκαιο, όσο επίμοχθο και αν είναι. Δεν θυμίζει το γιο που θα επαναπαυτεί στην θέση που του προσφέρει ο πατέρας του, το μαγαζάκι, το οικόπεδο, την έτοιμη δουλειά. Όπως κάθε παιδί, επιθυμεί να ακολουθήσει το δρόμο που του επιτάσσει η ετερότητά του, όμως, πόσο αυτό γινόταν και γίνεται; Είναι αλήθεια ότι δεν τολμούν οι περισσότεροι να παρακούσουν το μέντορά τους που χαϊδεύει τις αδυναμίες τους, όπως ο Βέϊντερ με τον Σίντιους, όμως ο Λουκ, ακολουθώντας το δικό του πεπρωμένο, μαθαίνει τη φωτεινή πλευρά της Δύναμης από ένα μη ανθρώπινο ον, τον Γιόντα – όπως ο Ορφέας και ο Ηρακλής από τον κένταυρο Χείρωνα. Ο Βέιντερ δεν λατρεύεται σαν κακός μόνο για την επιβλητική παρουσία του, που δίχως στόμφο και αποκρουστικές επεμβάσεις δηλοί δυο φόβους: έναν αρχετυπικό, του θανάτου, με το πρόσωπο ως νεκροκεφαλή, και του εκτρώματος του ναζισμού –νωπές οι μνήμες τότε– όπως αυτό ανακαλείται στο κράνος του με το χαρακτηριστικό γείσο. Βέβαια, με το κράνος του Βέιντερ ανακαλείται και εκείνο ενός Σαμουράι, όπως έχει παραδεχτεί και ο Λούκας, θυμίζοντάς μας την αρνητική θέση του "Star Wars" απέναντι σε κάθε τι μη δημοκρατικό, είτε φεουδαρχία ως καθεστώς, είτε άλλο ολοκληρωτικό μόρφωμα. Ο Βέιντερ, έχοντας όλη τη δύναμη του στείρου ορθολογισμού (όπως συνδηλώνουν και τα αυστηρά γεωμετρικά σχήματα στα οποία περικλείεται), έχοντας τα πάντα στην κατοχή του σχεδόν, τα αρνείται για να σώσει το γιο του, να παύσει την αρχέγονη σύγκρουση γιου-πατέρα. Το φως δεν έσβησε ποτέ μέσα του ακόμη κι όταν δεν είχε κανένα κίνητρο παρά μόνο τις λεκτικές θωπείες και την «προστασία» του Σίντιους, ο οποίος κατάφερε να οργανώσει μια άβουλη και ομοιόμορφη στρατιά (το λευκό χρώμα στους πολεμιστές της Αυτοκρατορίας παραπέμπει ευθέως στη γελοιότητα της αρίας φυλής). Το όνειρό του να νικήσει το τραγικό του θανάτου, που έθρεψε πολιτισμούς όπως τον αρχαιοελληνικό, θα το υπερβεί η αυτοθυσία και η λύτρωση όταν βγάζει τη μηχανική μάσκα, το προσωπείο… Γιος και πατέρας, αρνούμενοι την υλική ευδαιμονία, τον συμβιβασμό με κριτήρια επιβίωσης, τα πάντα για πολλούς, γεύτηκαν το παραπάνω…
Είναι ανατριχιαστικό όταν ανακαλύπτουμε πόσα ιστορικά αλλά και επίκαιρα φαινόμενα θίγονται μέσα από την πιο επιτυχημένη σειρά ταινιών όλων των εποχών. Πόσο μας αγγίζουν θέματα που άπτονται του δημόσιου καθώς και του προσωπικού μας βίου. Και είναι άδικο, από κάποιους το "Star Wars" να αντιμετωπίζεται μόνο ως ένα blockbuster, μια χολυγουντιανή υπερπαραγωγή που εξαντλείται σε εφέ (καλαίσθητα και πρωτοπόρα, ειδικά στην παλαιότερη τριλογία, αλλά και στο "Η Δύναμη ξυπνά"). Δεν είναι τυχαίο, για να αναφερθώ σε μια ακόμη άγνωστη πτυχή, πώς υποδέχθηκαν το παραμύθι του 20ου αιώνα διάφορα έθνη εμποτισμένα με ιδεοληπτικές προσλαμβάνουσες που τα χαρακτηρίζουν ή τα χαρακτήρισαν για κάποιο διάστημα μέσα από τη σημειολογική αναφορά των αφισών. Στην πολωνική εκδοχή του «A New Hope» παρουσιάζεται μόνο το ανθρωποειδές ρομπότ C-3PO ίσως, για να αποδοθεί ο μηχανιστικός χαρακτήρας των Η.Π.Α. Μάλιστα, ο Jakub Erol, δημιουργός της αφίσας, έχει ως πρώτη σημείωση τη φράση «αμερικανική ταινία». Ο ίδιος για λογαριασμό των Πολωνών θα φιλοτεχνήσει και την αφίσα του "Η Αυτοκτατορία Αντεπιτίθεται" έχοντας πάντα, ως πρώτη αναφορά το «αμερικανική ταινία» ενώ, η λέξη «αυτοκρατορία» φιγουράρει εμφατικά με πομπώδεις χαρακτήρες. Διόλου τυχαία η αναμόρφωση του λογότυπου της Fox σε σήμα σερίφη. Στην Ε.Σ.Σ.Δ., λίγο πριν την κατάρρευσή της, παρουσιάζονται επίσης ένας «διαστημικός σερίφης» στις πρώτες προβολές της ταινίας με δημιουργούς τους Υ. Bokser και A. Chantsev. Αμφότερες, πολωνική και Σοβιετική εκδοχή της αφίσας, είναι παντελώς ξένες στο κλίμα του "Star Wars". Ενδιαφέρον, ωστόσο, παρουσιάζουν οι ουγγρικές εκδοχές των Felvideki και Helenyi με ιδιαίτερες αισθητικές προτάσεις των ταινιών. Ο δε πρώτος διατηρεί τον «μύθο» των σερίφηδων, ο δεύτερος παρουσιάζει τον Βέιντερ ως Σαμουράι. Αμφότεροι σε μια μάλλον σουρεαλιστική εκδοχή. Δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη η γερμανική εκδοχή της αφίσας, όπου οι ήρωες παρουσιάζονται σχεδόν στο ίδιο επίπεδο, με τον Βέιντερ να δεσπόζει στο πίσω μέρος όπως συμβαίνει και στην ιαπωνική εκδοχή, ίσως ένεκεν της διπλής σημειολογικής απόδοσης της μορφής του Βέιντερ όπως αναφέραμε παραπάνω. Αν και αρκετά πρωτοπόρα σε καλλιτεχνικά ρεύματα, η Γερμανία, βάζοντας και τον τίτλο "Η Αυτοκτατορία Αντεπιτίθεται" σε ένα «τυποποιημένο» πλαίσιο, ανακαλεί περισσότερο τις προτεσταντικές της αξίες αποδίδοντας μια άνευρη, αδιάφορη αφίσα. Οι δε Ιταλοί, υποδέχονται το "Star Wars" σε μια βερσιόν κόμικ στην οποία άλλωστε ταιριάζουν. Ίσως, η ομορφότερη από αισθητικής άποψης αφίσα είναι η επίσημη του R. Kastel για το 5ο επειδόδιο με σαφή επιρροή από το "Όσα Παίρνει ο Άνεμος", τοποθετώντας στο κεντρικό πλάνο τον Χαν Σόλο και την πριγκήπισα Λέϊα. Άλλωστε, το "Star Wars" αναφέρεται στην αγάπη σε όλες της τις εκφάνσεις, είτε ερωτικής, είτε πατρικής, είτε φιλικής, ανατρέποντας το ζόφο που υπήρχε στο αμερικανικό κινηματογραφικό κλίμα του '70.
Συμπερασματικά, το "Star Wars", επαναφέρει σε ένα αυχμηρό κλίμα το μεταφυσικό αντίκρισμα, θέλοντας να επιστήσει την προσοχή σε κάτι πέρα από το παρόν, με διαχρονικό χαρακτήρα. Σε μια ελπίδα που έρχεται, όπως είναι και ο τίτλος της πρώτης ταινίας που προβλήθηκε το 1977. Καταδικάζουν απερίφραστα ολοκληρωτικά, δυναστικά καθεστώτα, όπως και αντίστοιχες προσωπικές επιλογές, και μου προκαλεί εντύπωση πως αντιμετωπίζονται μονόχνοτα από μερίδα με παρόμοιες πολιτικές αξίες. Άλλωστε, ποτέ δεν διεκδίκησαν, δεν είχαν άλλωστε, χαρακτήρα σινεφίλ ταινιών. Ήταν και θα είναι ένα παραμύθι, μια απόπειρα επιστροφής του μύθου στην ποπ κολτούρα του 20ου αιώνα, απευθυνόμενο σε όλο το ηλικιακό φάσμα. Σε κάθε περίπτωση, κεντρίζουν τον εφησυχασμό του πολίτη σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα, όταν απειλείται από απρόσωπους πολιτικούς οργανισμούς όπως παρατηρείται και στις μέρες μας, εξαίροντας τις αξίες της συλλογικότητας όπου διατηρείται η ετερότητα. Μέσα από τον κεντρικό ήρωα, τον Βέιντερ, αναφύεται ο ιστορικός πειρασμός της θεοποίησης του ανθρώπου και ειδικά στους καιρούς μας, όπου τίθεται το ερώτημα αν ο άνθρωπος πρέπει να υπηρετείται από τις μηχανές απ' όσους φροντίζουν για ένα μηχανιστικό, δίχως υπαρξιακό νόημα τρόπο ζωής. Γιατί πάντα, έστω κι από έναν, εφόσον εισακουστεί σε καθαρή καρδιά, υπάρχει μια νέα ελπίδα…
Χρήστος Κατρούτσος
.jpg)
.jpg)
Ιστότοπος για ανταλλαγή απόψεων και έκφραση ιδεών