30/03/2015
End Game
Του Γιώργου Κ.
Έχουν πλέον παρέλθει πεντέμισι και πλέον χρόνια από την είσοδο της Ελλάδας στο στόχαστρο των αγορών και πέντε και περισσότερα από την τοποθέτηση της στο επίκεντρο της διεθνούς κρίσης ως «αδύναμου κρίκου» της ευρωπαϊκής και εν γένει δυτικής ιμπεριαλιστικής αλυσίδας… Κατά το διάστημα αυτό, οι αλλαγές που συντελέσθηκαν εντός και εκτός της χώρας, σε ένταση και σημασία –τόσο προς θετική όσο και προς αρνητική κατεύθυνση– είναι πραγματικά δύσκολο να μετρηθούν… Οι αγώνες των καταπιεσμένων, μέσα σε συνθήκες κρίσης, διασχίζουν τον έναστρο ουρανό της παγκόσμιας πάλης των τάξεων, ενώ η επαναστατική θεωρία, στο μέτρο των δυνάμεων και στο βαθμό των δυνατοτήτων της, σαν άλλος Πολικός αστέρας, φωτίζει τους πλόες εκείνους που ως στόχο τους έχουν τη Χειραφέτηση…
Είναι πλέον η κατάλληλη στιγμή, για να διακρίνουμε τις θεμελιώδεις τάσεις που διαπερνούν την λεγόμενη συγκυρία:
- Οι ευρωπαϊκοί λαοί, πιεζόμενοι από τις πολιτικές παρατεταμένης και δριμείας λιτότητας έχουν αναπτύξει μια μεγάλη σειρά αγώνων, ιδιαίτερα αυτοί του περισσότερο πληττόμενου ευρωπαϊκού νότου.
- Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, μέσα από τον διεθνικό μηχανισμό ιμπεριαλιστικής ολοκλήρωσης που αποδεικνύεται ότι είναι η λεγόμενη Ε.Ε., έχουν ξεδιπλώσει ένα άκρως επιθετικό σχέδιο περιορισμού του κοινωνικού κράτους και των δαπανών του, το οποίο υλοποιούν σε συνεργασία με άλλους υπερεθνικούς μηχανισμούς (ΔΝΤ) με ρυθμούς οι οποίοι παραπέμπουν σ' ένα αφηνιασμένο ντελίριο.
- Οι ελληνικές κυβερνήσεις, συνέπλεαν αγαστά με το υπερεθνικό κεφαλαιοκρατικό συγκρότημα (Τρόικα), μετατρεπόμενες οι ίδιες σε υποεπιτελεία του και, ευρισκόμενες σε αδιάσπαστη οργανική συνοχή μαζί του, εφήρμοζαν πιστά και εθελόδουλα τις εντολές και τις επιθυμίες του.
- Ο ελληνικός Λαός, χειμαζόμενος, άνευρος και ανδραποδισμένος, σέρνεται από εκβιασμό σε εκβιασμό, υποκύπτοντας στις αλλεπάλληλες απαιτήσεις της Τρόικας και των «δανειστών».…
Στο έδαφος αυτό, και μη μακρηγορώντας άλλο, κρίνουμε σκόπιμο να προτείνουμε μια ερμηνεία των παραπάνω τάσεων.
Ερμηνεύουμε λοιπόν την αρχική εισδοχή της Ελλάδας στον χρηματοπιστωτικό μηχανισμό στήριξης ως αποτέλεσμα δύο παραγόντων. Πρώτον, του χρηματοοικονομικού εκβιασμού που υπέστη η χώρα μέσω της ανόδου των ασφαλίστρων κινδύνου (spreads). Δεύτερον, του πολιτικού προσανατολισμού των ηγεσιών της, οι οποίες κατ' ουσίαν αποδέχτηκαν τον εκβιασμό, προσφεύγοντας στην χρηματοδότηση με όρους μνημονίου.
Δεν μπορούμε να λησμονήσουμε ότι οι συγκεκριμένες κινήσεις έγιναν υπό την πίεση που ασκούσαν μέσω των υποδείξεων και εισηγήσεων τους οι λεγόμενοι «οίκοι αξιολόγησης». Οι αγορές, μέσω της άρνησής τους να πιστώσουν την Ελλάδα και άλλες χώρες του νότου, απέβησαν πολλαπλά ωφελημένες. Για να το δείξουμε όμως αυτό θα πρέπει να το ανασυγκροτήσουμε θεωρητικά, παριστώντας ένα ορισμένο «κύκλωμα του χρήματος»… Το κύκλωμα αυτό, διαθέτει τέσσερις βασικούς πόλους.
Κατ' αρχάς, τις δανειζόμενες οικονομίες των χωρών του ευρωπαϊκού νότου. Έπειτα, τα «κράτη χρηματοδότες» του ευρωπαϊκού Βορρά. Κατόπιν, τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, οι οποίοι, συνιδρύοντας την Τρόικα, έσπευσαν να δανείσουν τους λαούς του νότου, συνάπτοντας δανειακές συμβάσεις με μνημονιακούς όρους. Τέλος, τις αγορές και τους «οίκους αξιολόγησης», που θα μπορούσαν να αντιστοιχηθούν σε αυτό το οποίο σε μαρξιστική γλώσσα αποκαλείται «δυνάμεις του κεφαλαίου».
Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές της περικοπής μισθών και συντάξεων αντιστοιχούν σε μία επιλογή δραστικής μείωσης των δημοσίων δαπανών… Στο ίδιο πνεύμα εντάσσονται και οι απολύσεις στο στενό και ευρύτερο δημόσιο τομέα, που είδαμε μάλιστα να λαμβάνουν χώρα πρόσφατα. Το δημοσιονομικό «νοικοκύρεμα» όμως, συνεπάγεται επιπλέον και την αύξηση των φόρων. Έτσι, η πρώτη ροή χρήματος προκύπτει από την αφαίμαξη των κοινωνιών του ευρωπαϊκού νότου. Και λέμε «κοινωνίες», για τον απλούστατο λόγο ότι οι έννοιες κράτος και κοινωνία, στην προκείμενη περίπτωση δεν διαχωρίζονται απόλυτα. Το κράτος, από μια άποψη είναι ένα μόρφωμα που ανήκει στο οικονομικό-πολιτικό εποικοδόμημα, την ίδια στιγμή που η κοινωνία –τρόπον τινά– συγκαταλέγεται στην πολιτικό-οικονομική βάση.
Πού οδηγείται αυτή η πρώτη χρηματοπιστωτική ροή; Κατά βάση καταλήγει στον τραπεζικό τομέα. Στον διεθνή κατά μείζονα λόγο και στον εγχώριο κατ' ελάσσονα. Το μνημόνιο αποτελεί την εγγυητική ρήτρα αυτής τη διαδικασίας, ενώ η Τρόικα την εποπτεύουσα ή επιτηρούσα αρχή της.
Την ίδια στιγμή οι «αγορές», επιβάλλοντας την είσοδο των «αδύναμων» χωρών στον μηχανισμό στήριξης, πετυχαίνουν τη λήψη άμεσων κερδών μέσω της καταβολής των περιώνυμων «δόσεων». Εδώ, ανακύπτει μια δεύτερη χρηματική ροή. Αντλείται από τους λαούς του ευρωπαϊκού Βορρά, από τον προϋπολογισμό των δικών τους κρατών και καταλήγει και αυτή στις «τσέπες» των δανειστών. Σημειώνουμε επομένως ότι οι «δυνάμεις του κεφαλαίου», είτε εμφανιζόμενες ως «αγορές», είτε ως υπεισερχόμενες στο χρηματικό κύκλωμα από την πλευρά των τραπεζών, βγαίνουν διπλά ωφελημένες. Κατά μείζονα λόγο αφαιμάσσουν τους λαούς του «φτωχού» νότου, κατ' ελάσσονα απομυζούν τους λαούς του «πλούσιου» Βορρά. Το διακύβευμα είναι βέβαια η Ευρώπη. Ήταν πάντοτε αυτή…
Από τα παραπάνω προκύπτουν ορισμένα εξαγόμενα. Εν πρώτοις, διαφαίνεται ότι οι άρχουσες τάξεις των χωρών του νότου δεν βγαίνουν καθόλου ωφελημένες στην παρούσα συγκυρία – τουλάχιστον όσον αφορά τη λειτουργική εμπλοκή τους με την καθεαυτό οικονομική δραστηριότητα, δηλαδή την ίδια την παραγωγική διαδικασία. Η ελληνική άρχουσα τάξη για παράδειγμα, δεν αναπαράγεται ως τέτοια με τη μεγαλύτερη ευκολία στη δεδομένη χρονική περίοδο. Για να το πούμε απλούστερα: εάν διαλυθεί η Ελλάδα, θα διαλυθεί και η αστική της τάξη! Ως αποτέλεσμα, παρατηρούμε ότι από τη μεριά της τελευταίας τηρείται θα λέγαμε μια ακραία στάση αναμονής.
Άλλο ένα παράδοξο της τρέχουσας συγκυρίας είναι ότι ακόμα και οι αστικές τάξεις των δυτικοευρωπαϊκών χωρών –της Γερμανικής ελίτ συμπεριλαμβανομένης– δε φαίνεται να είναι οι κατ' εξοχήν ευνοημένες από την πορεία και την έκβασή της. Τί συμβαίνει άραγε; Η απάντηση βρίσκεται στην άλλη μεριά του Ατλαντικού…
Πράγματι, ο αμερικανικός κοινωνικός σχηματισμός αναδεικνύεται ως ο κατεξοχήν τόπος του κεφαλαίου – κεντρικό σημείο συγκέντρωσης των χρηματιστικών και κεφαλαιακών ροών… Τα μηδενικά αθροίζονται πίσω απ' τις μονάδες, στα αποθεματικά των μεγάλων χρηματιστηριακών funds, εντούτοις δεν είναι καθόλου βέβαιο κατά πόσον αυτή η συσσώρευση αντιστοιχεί σε πραγματική κοινωνική και πολιτική ισχύ, ευμάρεια, ευρωστία… Όπερ σημαίνει ότι η ειδική συνιστώσα της κρίσης και η γενική συνισταμένη της παρακμής, διαπερνά ακόμη και τον ίδιον. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ίσως, το γεγονός ότι η γεωπολιτική επιθετικότητα της υπερδύναμης εμφανίζεται μειωμένη κατά το παρόν χρονικό διάστημα, την ίδια στιγμή που από χρηματιστηριακή σκοπιά προβάλλει ως ξέφρενα επιθετική.
Έως εδώ, έχουμε προτείνει ορισμένα στοιχεία ερμηνείας της συγκυρίας, χωρίς όμως να έχουμε ακόμη διερωτηθεί σχετικά με τη μεθοδολογική ένταξη και την επιστημολογική τοποθεσία των παραπάνω παρατηρήσεων… Ας εισέλθουμε επομένως στο πεδίο της ευκρινούς διακρίβωσης των ερωτημάτων της επιστημολογίας.
Η άποψη μας είναι ότι ένα πεδίο όπως το παραπάνω, δεν ανήκει στην σφαίρα της καθαρής επιστήμης… Πιστεύουμε ότι οι προηγούμενες επισημάνσεις προκύπτουν περισσότερο ως απόρροια της επιστημονικής, «φαινομενολογικής» ανάλυσης, και λιγότερο εγγράφονται αυστηρά στο εσωτερικό της. Με άλλα λόγια, τα ως άνω συμπεράσματα αποτελούν μάλλον μία παράπλευρη εφαρμογή της καθεαυτό επιστημονικής ανάλυσης, έρχονται στο τέλος της και δεν συνδέονται με την αρχή ή τις αρχές της… Τί συνεπάγονται όλα τούτα; Σημαίνουν ότι όταν περιγράφουμε και αναλύουμε για παράδειγμα το «χρηματικό κύκλωμα», το κάνουμε περισσότερο από τη σκοπιά του ερωτήματος: «Πώς αυτή η συσκευή δουλεύει;» αναζητώντας –τρόπον τινά– την «αρχή λειτουργίας» της, και όχι από την άποψη της επιστημονικής ανασυγκρότησης της εν λόγω διαδικασίας και της διαύγασης των προσιδίων εξηγητικών της αρχών… Κοντολογίς, πρόκειται όχι τόσο για επιστήμη, αλλά μάλλον για εφαρμογή της.
Κατά την γνώμη μας, είναι πλείονες του ενός οι λόγοι για τους οποίους μια διαδικασία, που έχει ως βασική «αρχή λειτουργίας» το… «πώς να κερδίσουμε περισσότερα», δεν μπορεί να αποτελεί επιστημονικό αντικείμενο. Ας το πούμε ξεκάθαρα, για τους μαρξιστές, αυτό που ονομάζεται «Οικονομική επιστήμη» δεν είναι παρά μια οικονομική τεχνο-απολογητική της κυριαρχίας…
Στα πλαίσια αυτά τίθεται πλέον το ζήτημα της μεθοδολογίας… Η χρονική εναλλαγή του συνόλου των ειδικών δεδομένων και η σύνθεσή τους εντός μιας στιγμιαίας τομής συναποτελεί αυτό που ονομάζουμε «συγκυρία» – δίνει την εικόνα της… Ο ερευνητής, ασκώντας με συνέπεια το παρατηρησιακό και συνάμα αγωνιστικό του καθήκον, γίνεται μάρτυρας και κοινωνός της. Με τον τρόπο αυτό, συλλαμβάνει την αλήθεια –δηλαδή την ορθή ανάγνωση της συγκυρίας– η οποία του «αποκαλύπτεται» βαθμηδόν και προοδευτικά. Η αριθμητική τεκμηρίωση έχει την σημασία της, αλλά δεν είναι καθοριστική, εφόσον οι ποιοτικές σχέσεις είναι αυτές που επέχουν πρωτεύοντα αναλυτικό ρόλο.
Συγκεφαλαιώνοντας, έχουμε να δηλώσουμε ότι για εμάς «τα πάντα είναι πολιτική», σε μια φιλοσοφική παράδοση που εκτείνεται από τον Ηράκλειτο έως τον Hobbes… Η δε οικονομία είναι ένα επίπεδο της πρώτης, διατηρόν όμως σχετική αυτονομία έναντι αυτής…
Πού ετούτη η θεώρηση χωροθετείται ως προς τον κλασσικό Μαρξισμό; Στο όριο του ενδεχομένως – πάντως όχι έξω από αυτόν, αφού η παραπάνω θέση συνιστά μια αντιστροφή της γνώριμης κλασσικής…
Τι απομένει για το τέλος; Τι άλλο, αν όχι η βαθύτερη επίγνωση και η συνείδηση ότι η «πολυθρύλητη» πολιτική δεν είναι τίποτα άλλο από το απώτερο τέκνο, αυτού του ανονόμαστου αντίθετου της ειρήνης…
Ιστότοπος για ανταλλαγή απόψεων και έκφραση ιδεών